Opbouw van de kosten
Kruimelpad
De bedrijfseconomische indicatoren geven aan wat de vergoeding is voor de ingezette productiefactoren. Afhankelijk van de indicator – en dus van de productiefactoren die onder de loep worden genomen – worden verschillende kosten in rekening gebracht.
Voor de totale landbouw nemen in 2022 de nonfactorkosten met ruim 374.100 euro het grootste deel van de totale kosten in. De factorkosten liggen met 130.250 euro een stuk lager.
Deze pagina bouwt verder op het landbouwinkomen bekeken vanuit de bedrijfseconomische invalshoek en gaat meer specifiek in op hoe de opbrengsten en de nonfactorkosten De nonfactorkosten bestaan uit de variabele kosten, de afschrijvingen (= aangerekende nonfactorkosten) en een aantal vaste betaalde nonfactorkosten (zoals administratiekosten, verzekeringen e.d.). Meer info en factorkosten Factorkosten zijn kosten die met de inzet van productiefactoren (grond, bedrijfskapitaal en arbeid) gepaard gaan. Deze kunnen zowel betaald (voor externe productiefactoren), als aangerekend zijn (voor de eigen, interne productiefactoren). Meer info zich ten opzichte van elkaar weerhouden en hoe ze zijn opgebouwd. Dit heeft uiteraard een impact op de bedrijfseconomische inkomensindicatoren, waardoor deze én de opbouw van de kosten niet los van elkaar kunnen worden gezien.
De bedrijfseconomische indicatoren geven aan wat de vergoeding is voor de ingezette productiefactoren. Afhankelijk van de indicator – en dus van de productiefactoren die onder de loep worden genomen – worden verschillende kosten in rekening gebracht.
Voor meer informatie en voor de definities van de gehanteerde inkomensindicatoren verwijzen we naar de methodologiepagina rond inkomensindicatoren. De resultaten zijn afkomstig van een 600-tal land- en tuinbouwbedrijven die deel uitmaken van het Landbouwmonitoringsnetwerk Het Landbouwmonitoringsnetwerk van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij houdt bedrijfseconomische boekhoudingen bij van een groep Vlaamse land- en tuinbouwers die representatief is voor de Vlaamse land- en tuinbouw. Meer info (LMN) dat wordt beheerd door het Agentschap Landbouw en Zeevisserij van de Vlaamse overheid.
Hoewel de resultaten op deze pagina op bedrijfsniveau zijn, verwijzen we voor de gebruikte methodes en definities voor de resultaten uit het LMN tevens naar de methodologiepagina en het bijhorende methodologiedocument. Hier wordt gesproken over de resultaten op bedrijfstakniveau, maar in de opbouw van de rekening kan informatie gevonden worden over, bijvoorbeeld, de berekening van fictieve intrest of wat er wordt verstaan onder, bijvoorbeeld, ‘kosten gronden en gebouwen’.
Onderstaande resultaten betreffen zowel de totale landbouw waarbij alle deelsectoren zijn opgenomen, als de resultaten voor de landbouw en tuinbouw apart. Onder landbouw vallen de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven, gespecialiseerde melk- en rundveebedrijven, gespecialiseerde hokdierbedrijven (varkens, pluimvee), bedrijven met combinaties van gewassen, bedrijven met veeteeltcombinaties en bedrijven met een combinatie van gewassen en veeteelt. Onder tuinbouw vallen de gespecialiseerde groentebedrijven incl. aardbeien, de sierteelt- en boomkwekerijbedrijven en de gespecialiseerde fruitbedrijven en blijvende teelten. De teelt kan plaatsvinden in openlucht of onder glas. De resultaten zijn geëxtrapoleerd naar de totale Vlaamse land- en tuinbouw, zodat ze representatief zijn voor de beroepsmatige Vlaamse land- en tuinbouw.
1 Nonfactorkosten versus factorkosten
In wat volgt ligt de focus op het onderscheid tussen de nonfactorkosten en de factorkosten. De nonfactorkosten staan los van de inzet van de productiefactoren en bestaan o.a. uit alle variabele kosten, de vaste betaalde nonfactorkosten (kosten gronden, gebouwen en werktuigen alsook de overige vaste kosten) en de afschrijvingen. De factorkosten, daarentegen, houden verband met de productiefactoren: grond, bedrijfskapitaal en arbeid. De factorkosten kunnen zowel betaalde factorkosten zijn voor extern aangewende productiefactoren (betaalde pacht, betaalde rente en betaalde lonen) als aangerekende factorkosten voor de inzet van eigen (interne) productiefactoren (fictieve pacht, fictieve rente en eigen arbeid).
Afhankelijk van de bedrijfseconomische inkomensindicator – en dus van de productiefactoren die onder de loep worden genomen – worden verschillende kosten in rekening gebracht.
Hieronder wordt de opbouw van het inkomen (in dit geval het netto bedrijfsresultaat) getoond. De lijn in de figuur duidt tevens het bedrijfsinkomen Het bedrijfsinkomen is wat overblijft voor de vergoeding van de inzet van de eigen (aangerekende) productiefactoren: grond, bedrijfskapitaal en arbeid. Meer info aan.
* Aangezien de nonfactorkosten De nonfactorkosten bestaan uit de variabele kosten, de afschrijvingen (= aangerekende nonfactorkosten) en een aantal vaste betaalde nonfactorkosten (zoals administratiekosten, verzekeringen e.d.). Meer info en factorkosten Factorkosten zijn kosten die met de inzet van productiefactoren (grond, bedrijfskapitaal en arbeid) gepaard gaan. Deze kunnen zowel betaald (voor externe productiefactoren), als aangerekend zijn (voor de eigen, interne productiefactoren). Meer info kosten vertegenwoordigen, zijn ze uitgedrukt als een negatief bedrag.
In de bespreking ligt de focus op het meest recente boekjaar, nl. 2022. Voor de totale landbouw bedraagt de totale opbrengst (incl. premies) bijna 575.500 euro per bedrijf. Voor de landbouwbedrijven is dit 505.100 euro en voor de tuinbouw liggen de opbrengsten met 946.500 euro per bedrijf een stuk hoger. Hiervan dienen alle kosten, zowel betaald als aangerekend, te worden voldaan. Afhankelijk van de in rekening gebrachte kosten, wordt een andere bedrijfseconomische inkomensindicator berekend.
Eerst worden de nonfactorkosten in rekening gebracht. Deze staan los van de inzet van de productiefactoren. Voor de totale landbouw komen deze neer op ruim 374.100 euro per bedrijf. Voor de landbouwbedrijven bedragen de nonfactorkosten in 2022 336.600 euro en voor de tuinbouw 572.000 euro per bedrijf. Meer info over de opbouw ervan, volgt hierna.
De nonfactorkosten nemen het grootste aandeel in van de totale kosten. Als de nonfactorkosten in mindering worden gebracht van de totale opbrengsten (incl. premies), levert dit het factorinkomen Het factorinkomen is de vergoeding voor alle ingezette productiefactoren (grond, bedrijfskapitaal en arbeid) en dit ongeacht of die extern (betaald) of eigen (aangerekend) zijn aan het bedrijf. Meer info op. Dit is de vergoeding voor alle ingezette productiefactoren, grond, bedrijfskapitaal en arbeid, en dit ongeacht of die extern of eigen zijn aan het bedrijf.
De andere kosten houden verband met de productiefactoren: grond, bedrijfskapitaal en arbeid. Deze kosten worden ‘factorkosten’ genoemd. Voor de totale landbouw komen deze in 2022 neer op 130.250 euro per bedrijf. De factorkosten voor de landbouw bedragen 101.700 euro en voor de tuinbouw 280.900 euro per bedrijf.
De factorkosten kunnen zowel betaalde factorkosten zijn voor extern aangewende productiefactoren (betaalde pacht, betaalde rente en betaalde lonen) als aangerekende factorkosten voor de inzet van eigen (interne) productiefactoren (fictieve pacht, fictieve rente en eigen arbeid). In 2022 bedragen de betaalde factorkosten voor de totale landbouw 45.500 euro per bedrijf. Voor de landbouwbedrijven bedragen de betaalde factorkosten in 2022 22.100 euro en voor de tuinbouw 169.400 euro per bedrijf. De aangerekende factorkosten komen voor de totale landbouw in 2022 neer op 84.700 euro. Voor de landbouw is dit 79.600 euro en voor de tuinbouw 111.500 euro per bedrijf. Voor de tuinbouwsectoren liggen de betaalde factorkosten dus, gemiddeld genomen, op een hoger niveau dan de aangerekende factorkosten. Voor de landbouwsectoren is dat juist andersom.
Het factorinkomen (zijnde het verschil tussen de totale opbrengsten en de nonfactorkosten), minus de betaalde factorkosten resulteert in het bedrijfsinkomen Het bedrijfsinkomen is wat overblijft voor de vergoeding van de inzet van de eigen (aangerekende) productiefactoren: grond, bedrijfskapitaal en arbeid. Meer info . Omdat enkel de betaalde factorkosten in rekening worden gebracht, loopt de aanduiding van het bedrijfsinkomen op de figuur doorheen de balk van de (betaalde + aangerekende) factorkosten.
Het bedrijfsinkomen van de totale landbouw bedraagt in 2022 bijna 155.800 euro per bedrijf. Voor de landbouw is dat ruim 146.400 euro en voor de tuinbouw 205.100 euro per bedrijf. Dit is de vergoeding voor de inzet van de eigen productiefactoren. Er worden dus geen aangerekende kosten voor de productiefactoren (fictieve pacht, fictieve rente, vergoeding eigen arbeid) in rekening gebracht.
Als vervolgens ook een deel (fictieve pacht en fictieve rente) of alle aangerekende factorkosten (dus incl. de vergoeding eigen arbeid) in rekening worden gebracht, levert dit respectievelijk het familiaal arbeidsinkomen Het familiaal arbeidsinkomen (FAI) is wat overblijft als vergoeding voor de arbeid van de bedrijfsleider en (eventuele) meewerkende gezinsleden. De betaalde factor- en aangerekende factorkosten voor grond en bedrijfskapitaal (fictieve pacht en fictieve rente) zijn hierbij wel al in rekening gebracht Meer info (FAI) en het netto bedrijfsresultaat (NBR) op. Het netto bedrijfsresultaat van de totale landbouw in 2022 komt neer op bijna 71.100 euro per bedrijf. In 2022 behaalden zowel de landbouw- als tuinbouwbedrijven, met respectievelijk 66.800 euro en 93.600 euro per bedrijf, een positief NBR. Een positief NBR betekent dat ze alle productiefactoren konden vergoeden én dat er een vergoeding voor het ondernemerschap (winst) resteert. In 2021 tekenden de landbouwbedrijven nog een negatief NBR op, wat betekent dat de eigen arbeid onvoldoende worden vergoed en is er sprake van verlies, waardoor er geen ruimte is voor een beloning voor het ondernemerschap.
2 Opbouw van de kosten
Onderstaande figuur gaat verder in op de opbouw van de nonfactorkosten en de factorkosten voor het geselecteerde boekjaar. Middels de ‘zoomslider’ kan het detail van de figuur aangepast worden: van de opbouw van de nonfactorkosten en factorkosten in “niveau 1”, tot een onderverdeling van de opbouw van de betaalde en aangerekende factorkosten in “niveau 2”. Dat is het diepste detail. De keuze van de sector en het boekjaar kan boven de eerste figuur op deze pagina worden aangepast.
* Aangezien de nonfactorkosten De nonfactorkosten bestaan uit de variabele kosten, de afschrijvingen (= aangerekende nonfactorkosten) en een aantal vaste betaalde nonfactorkosten (zoals administratiekosten, verzekeringen e.d.). Meer info en factorkosten Factorkosten zijn kosten die met de inzet van productiefactoren (grond, bedrijfskapitaal en arbeid) gepaard gaan. Deze kunnen zowel betaald (voor externe productiefactoren), als aangerekend zijn (voor de eigen, interne productiefactoren). Meer info kosten vertegenwoordigen, zijn ze uitgedrukt als een negatief bedrag.
In de bespreking ligt de focus op het meest recente boekjaar, nl. 2022. De nonfactorkosten voor de totale landbouw komen neer op 374.100 euro per bedrijf. De variabele kosten nemen hiervan met ruim 293.400 euro per bedrijf het grootste aandeel in. De afschrijvingen (bijna 45.600 euro) en vaste betaalde nonfactorkosten (35.100 euro per bedrijf) liggen op een aanzienlijk lager niveau.
De nonfactorkosten voor de landbouw bedragen 336.600 euro. De variabele kosten komen neer op 271.900 euro in, de afschrijvingen op 37.700 euro en de vaste betaalde nonfactorkosten op 27.000 euro per bedrijf. Voor de tuinbouw bedragen de nonfactorkosten 572.000 euro per bedrijf. De variabele kosten nemen hiervan 407.100 euro in, de afschrijvingen 86.800 euro en de vaste betaalde nonfactorkosten 78.000 euro per bedrijf.
De factorkosten voor de totale landbouw bedragen in 2022 ruim 130.200 euro per bedrijf. Niveau 2 in de figuur toont aan dat de betaalde factorkosten hiervan 45.500 euro per bedrijf innemen; tegenover 84.700 euro per bedrijf voor de aangerekende factorkosten. Van de betaalde factorkosten nemen de betaalde lonen (incl. seizoenslonen) met ruim 28.700 euro duidelijk het grootste aandeel in. De betaalde pacht (incl. seizoenspacht) en betaalde rente volgen bij de totale landbouw op ruime afstand met, respectievelijk, 11.400 euro en 5.300 euro per bedrijf.
De factorkosten voor de landbouw bedragen 101.700 euro per bedrijf, waarvan ruim 22.100 euro betaalde factorkosten en 79.600 euro aangerekende factorkosten. Van de betaalde factorkosten neemt de betaalde pacht (incl. seizoenspacht) met 12.500 euro het grootste aandeel in. De betaalde rente en de betaalde lonen (incl. seizoenslonen) volgen bij de landbouw met, respectievelijk, 4.600 euro en bijna 5.000 euro per bedrijf.
De factorkosten voor de tuinbouw komen neer op 280.900 euro per bedrijf, waarvan 169.400 euro betaalde factorkosten en 111.500 euro aangerekende factorkosten. Het aandeel van de betaalde factorkosten is bij de tuinbouw dus groter dan de aangerekende factorkosten. Met 154.000 euro per bedrijf zijn het vooral de betaalde lonen (incl. seizoenslonen) die hier sterk aan bijdragen. Het aandeel van de betaalde rente en betaalde pacht (incl. seizoenspacht) is hier met, respectievelijk, 9.300 euro en 6.100 euro per bedrijf eerder beperkt.
Bij de aangerekende factorkosten valt op dat – bij de totale landbouw - de vergoeding voor de eigen arbeid het grootste deel inneemt (ruim 68.100 euro). De fictieve intrest volgt met 12.700 euro en de fictieve pacht met 3.900 euro per bedrijf. Bij de landbouw komt de vergoeding voor eigen arbeid neer op 64.300 euro, bij de tuinbouw op bijna 88.200 euro per bedrijf. De fictieve intresten bedragen 11.100 euro voor de landbouw en 20.800 euro per bedrijf voor de tuinbouw. De fictieve pacht komt neer op 4.200 euro voor de landbouw en 2.500 euro per bedrijf voor de tuinbouw.
Aan de aangerekende factorkosten wordt, volgens bedrijfseconomische principes, een ‘voldoende en marktconforme’ vergoeding toegekend: een fictieve pacht over de grond in eigendom die gelijk is aan een gangbare langdurige pacht, een fictieve rente van 3% voor het eigen bedrijfskapitaal en een uurloon voor de bedrijfsleider en meewerkende gezinsleden volgens het Nationaal Paritair Comité voor de land- en tuinbouw, verhoogd met de sociale lasten. Meer informatie over definities en berekeningswijzen is terug te vinden in het methodologisch achtergronddocument voor de resultaten op basis van het Landbouwmonitoringsnetwerk Het Landbouwmonitoringsnetwerk van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij houdt bedrijfseconomische boekhoudingen bij van een groep Vlaamse land- en tuinbouwers die representatief is voor de Vlaamse land- en tuinbouw. Meer info (zie hiervoor de methodologiepagina en het bijhorende methodologiedocument).