Verlies en verspilling in de voedselketen
Dit rapport brengt de problematiek van verlies en verspilling in de voedselketen in kaart en geeft de resultaten weer van een inventarisatie van verlies in de Vlaamse primaire sector.
Op basis van literatuuronderzoek wordt het conceptuele kader afgebakend en een definitie naar voren geschoven. Het rapport brengt de grootte van het probleem in kaart op globaal, Europees en Belgisch niveau. Oorzaken van voedselverlies worden per ketenschakel besproken. Het rapport bespreekt ook de gevolgen van deze problematiek vanuit een voedsel- en milieuperspectief en legt de nadruk op de maximalisatie van waardebehoud van voedsel.
Het rapport toont de resultaten van een inventarisatie van verlies in de Vlaamse primaire sector (land- en tuinbouw en visserij). Per bedrijfstak identificeert het de verliesposten en worden de verliespercentages opgesteld. Het rapport geeft ook een voorzichtige raming van het totale verlies (in ton) in de Vlaamse primaire sector. Ten slotte worden enkele conclusies getrokken en beleidsaanbevelingen geformuleerd.
Voedselverlies is elke reductie in het voor menselijke consumptie beschikbare voedsel, die in de voedselketen, van oogst tot en met consumptie, plaatsvindt. We maken onderscheid tussen onvermijdbaar (niet-eetbaar) en vermijdbaar (eetbaar) voedselverlies, hanteren een ketenperspectief en nemen het inefficiënt gebruik van voedsel niet mee in dit rapport.
Het totale voedselverlies in België wordt geschat op 3,6 miljoen ton per jaar. In België zou het grootste verlies bij de voedingsindustrie liggen (hoge productie/capita) en bij de huishoudens. In Vlaanderen is enkel nog maar het voedselverlies in de restafvalzak van de Vlaamse huishoudens onderzocht. Uit een recente meting blijkt dat 12 % van de restafvalzak voedselverlies is, waarvan 5 % vermijdbaar verlies (Van Cuyck & Schelfhout, 2011). Bij 21 % van de weggegooide ongeopende verpakkingen bleek dat de houdbaarheidsdatum nog niet gepasseerd was.
Voedselverlies heeft diverse oorzaken door de voedselketen heen. Oorzaken van voedselverlies tijdens de productie zijn bijvangst en teruggooi in de visserij, procesverliezen horende bij landbouw en veehouderij (bv. oogstverlies of sterfte vee), kwaliteitseisen komende van andere ketenschakels en het optreden van marktinstabiliteit. Bij de verwerking treden eveneens procesverliezen (bv. productie-uitval) op en speelt verpakking een belangrijke rol.
Men kan verliesposten minimaliseren, voedselwaren herintroduceren in het voedselsysteem of voedsel herverwerken. Onvermijdbaar verlies noopt tot maximale valorisatie volgens een cascade van maximaal waardebehoud waarbij behoud als voedsel voor menselijke consumptie bovenaan staat.
In voorliggend rapport zijn verliesposten en verliespercentages voor de Vlaamse primaire sector geïnventariseerd. Het grootste verlies in de veehouderij is de uitval of sterfte van vee (66.000 ton). Het rapport beveelt een betere kwantificering van voedselverlies aan, evenals onderzoek naar de achterliggende oorzaken van verlies. Het thema voedselverlies dient een belangrijke rol te spelen in het voedseldebat met het jaar 2050 als horizon en de inventarisatie van verlies in de primaire sector kan de basis vormen voor verder onderzoek om deze verliezen maximaal terug te dringen of te valoriseren.
